Meyve ve Sebzeleri mevsiminde yiyelim!

Kış
Doğada akıp giden, hiç şaşmayan bir armoni vardır. Biliriz ama kışın havalar soğuktur. Kimi vakit karlarla kaplanır her yer, kimi vakit buz gibi esen rüzgarda içimiz titrer. Hapşırmaya, burnumuz akmaya başladı mı hemen ıhlamur kaynatılır. Portakalı, mandalini, greyfurtu, limonuyla narenciye ailesinin renkli üyelerinden bol C vitamini alırız. Kışın daha çok toprağın aşağıda yetişen sebzeler yenir, pancarlar, turplar, havuçlar, kerevizler. Lakin toprağın üstünden de ıspanaklar, pırasalar, lahanalar, pazılar vardır soframıza davetli olan. Kavanozlara dizilen baklagilleri, bulgurla tarhanayı da unutmamalı, onlardan bol bol yararlanılmalı. İlkbahar
Ağaçlarda pıtırak gibi açan çiçekler, yol kenarlarındaki papatyalar bize baharı müjdeler. Havalar iyiden iyiye ısınmış, pazarlara baharlık sebze ve meyveler gelmeye başlamıştır. Can erikler ve yeni dünyalar gözümüzün içine bakarak alın bizi derler. Çilek çıkacak diye heyecanlanırız. Enginar, bakla ve bezelyeyle birlikte ağır kış yemeklerinden hafif zeytinyağlılara geçme zamanı gelmiştir bundan böyle. İlkbaharda büyüyen taze soğan, taze sarımsak, buğday gibi tahıl ve yeşillikler de sofralardaki yerini alabilir. Bu mevsimde yetişen maydanoz, dereotu, fesleğen gibi aromatik otlara da yer açarız mutfağımızda. Yaz
Yaz ayları geldi mi allı yeşilli, sarılı turunculu yaz sebze ve meyveleri pazar tezgahlarını doldurur. Yazın domatesli, biberli kahvaltılarla güne başlayıp öğlenleri karpuz-peynirle geçiştirir, bol bol denize girer, salataların yanında birkaç meze yaparız. Bol bol meyve yeriz yazın. Kiraz, vişne, şeftali, kayısı, kavun, karpuz, üzüm… Yazın dışarısı sıcakken vücudu serinletecek, mideyi yormayacak, basit hazmedilecek besinleri seçim eder, hararetimizi bastıracak gıda ve içeceklere gereksinim duyarız. Yaz sonu
Pastırma yazı geldi mi havalar hafiften soğumaya başlayabilir, zaman zaman da olsa. Taze ceviz satıcıları çıkar ortaya, Değirmendere fındığıyla birlikte. Pazarda renkler yaz aylarının albenisine inat daha yoğun, daha güneş tonlarındadır. Kırmızılar, turuncular, koyu pembeler… Kızılcıkla mürdüm eriği, rengarenk üzümler, armutun en ballısı, mısır kebabı geliyor aklıma. Köylerde kış hazırlıkları şimdiden başlamış, salçalar kaynatılmış, tarhanalar serilmiş, reçel ve turşu kavanozları kilere sıralanmıştır bu dönemde. Sonbahar
Doğanın döngüsünde son durak. O da bitince yerini yine kışa bırakacak ve aynı döngü bir defa daha baştan başlayacak. Dolaptaki soğuk su şişeleri artık böylece doldurulmaz, soğuk limonatalar, dondurmalar, ayranlar yerini sıcak çaylara bırakır sonbaharda. Pazarlarda iyiden iyiye kışlık sebzeler çıkmıştır. Bir bakmışsınız zeytinyağlılar sofradan kalkmış, çorbaların dumanları tütmeye başlamış, kış sebzeleri dizi dizi dizilmiştir pazar tezgahlarına. Ispanaklar, yemyeşil saplarıyla kerevizler, havuç ve pancar, turpun binbir şekillisi, soğan, patates… Aylara göre Bölüştürme! OCAK
Sebze: Kereviz, lahana, brüksel lahanası, brokoli, havuç, pırasa, ıspanak, pazı, karaturp, kırmızı turp.
Meyve: Elma, nar, portakal, armut, ayva, greyfurt. ŞUBAT
Sebze: Brokoli, frenk lahanası, karnabahar, pazı, hindibağ, ıspanak, pırasa, pancar, defne yaprağı, havuç, frenk soğanı, turp.
Meyve: Elma, portakal, muz, armut, greyfurt, ayva. MART
Sebze: Ispanak, havuç, pırasa,kırmızı turp, brokoli.
Meyve: Elma, muz NİSAN
Sebze: Taze soğan, taze sarımsak, kuşkonmaz,taze kekik, bakla, marul.
Meyve: Can erik MAYIS
Sebze: Enginar, bakla, madımak, semizotu, papatya, ebegümeci, domates, salatalık.
Meyve: Çilek, yeşil erik, malta eriği, dut. HAZİRAN
Sebze: Enginar, taze patates, taze fasulye, bakla (ayın ortasına değin), bezelye, kabak, sivribiber, domates, salatalık, kuzu ıspanak, semizotu, rezene, marul,üzüm yaprağı, taze soğan, taze sarımsak, dereotu, dolmalık biber, çalı fasulyesi.
Meyve: Kiraz, yeşil erik, malta eriği, kayısı, şeftali, dut. TEMMUZ
Sebze: Domates, salatalık, bezelye, dereotu, kum havucu, taze fasulye, kuzu ıspanak, kabak, patlıcan, semizotu, sivribiber, dolmalık biber, çalı fasulyesi, barbunya fasulyesi.
Meyve: Kayısı, şeftali, kavun, sarı erik, karpuz, ağaççileği, vişne. AĞUSTOS
Sebze: Domates, salatalık, patlıcan, dolmalık biber, çarliston biber, sivribiber, taze fasulye, barbunya fasulyesi, kabak, darı, kırmızı salçalık biber.
Meyve: Kayısı, kavun, kırmızı erik, şeftali, vişne, böğürtlen, karpuz, incir, mürdüm eriği, üzüm. EYLÜL
Sebze: Mantar, patlıcan, darı, pazı, biberiye, barbunya fasulyesi, kabak, dolmalık biber, kırmızı salçalık biber.
Meyve: Mürdüm eriği, fındık, kavun, karpuz, incir, üzüm. EKİM
Sebze: Mantar, fındık, ceviz, ıspanak, yer elması, pırasa, lahana, kıvırcık salata, kırmızı turp, karnabahar, havuç.
Meyve: Armut, ceviz, üzüm, elma, greyfurt, mandalina, muz. KASIM
Sebze: Balkabağı, kabak, lahana, kereviz, pırasa, yer elması, havuç, ıspanak, karnabahar, pazı.
Meyve: Ceviz, kestane, üzüm, elma, muz, mandalina, nar, armut, kivi, greyfurt, Trabzon hurması. ARALIK
Sebze: Balkabağı, lahana, yer elması, pırasa, frenk lahanası, karnabahar, ıspanak, kereviz, havuç, pazı, kara lahana.
Meyve: Elma, mandalina, portakal, nar, armut, muz, kivi, kestane, greyfurt, ayva. Mevsimlere tarafından beslenme üzerine çalışmalar Ekolojistlere göre mevsimler doğal bir çeşitlilik kaynağı sunuyor insalara. Mevsimlerle gelen mahsul değişimleri dünyadaki kaynaklar ve hayat biçimleri için doğal bir denge bununla beraber. Bugün tüm yiyeceklere her mevsim gelmek mümkün ve çağdaş mahsul işleme yöntemleri ile ulaşımdaki kolaylıklar her ürünün her yere coğrafyaya ulaşmasına olanak sağlıyor. Bu da doğal farklılık için bir tehlike, çünkü alıcı tercihleri ve çokuluslu tohum firmalarının baskıları nedeniyle hem dünya üzerinde bir tektip gıda üretme zinciri kuruluyor ayrıca de lokal tohumların devamlılığı tehlikeye düşüyor. Hem bu şekilde bazen bedenimizin ihtiyaç duymadığı, yoksa alışılmış olmadığı yiyecekleri tüketme alışkanlıkları geliştirebiliyoruz. 1997 yılında İngiltere’de Tarım Bakanlığı’nın yaptırdığı bir araştırmaya göre pastörize sütlerde kış ve yaz aylarındaki besin içeriğinin bambaşka olduğu bulunmuş. Sütte kışın iyot daha pozitif iken, yaz aylarında beta karoten yüksek çıkmış. Araştırmanın sonuçlarını yorumlayan uzmanlar bunun ineklerin yaz ve kış aylarındaki gıda farklılığından kaynaklandığını söylemiş. Kış aylarında daha tuz besinler bölge inekler yaz aylarında doğal olarak daha fazla taze bitki yiyor ve sütlerindeki besin içeriği de farklılaşıyor. Benzer bir araştırma da Japonya’da yapılmış. Araştırmacılar kış aylarıyla, yaz aylarında toplanan ıspanaklardaki C vitamini içeriğinin bambaşka olduğunu bulmuşlar. Dengeli beslenme için öğütler 1. Olabildiğince işlenmiş ürünlerden kaçının, taze ve doğal yiyecekleri seçim edin. 2. Her hafta alışverişinizde ahenkli olarak tüketmediğiniz, ancak mevsimlik meyve, sebze ve otlardan asgari birini alıp deneyin. Her bitkide öbür vitamin ve mineraller bulunur ve vücudumuz bu besinleri doğal kaynaklardan almayı tercih eder. 3. Her hafta ayrı bir yemek deneyin. Sebze, tahıl ve baklagilleri birlikte pişirerek gıda değerlerini artırabilirsiniz. 4. Alışverişinizi yaparken bilinçli olun. Bunun için buzdolabınızın üzerinde mevsimlik ürünlerin bir listesini bulundurabilir, sağlığa zararlı olduğunu düşündüğünüz yiyecekleri (paketlenmiş hazır ürünler, katkı maddesi maddeli yiyecekler, hazır cips ve çerezler) daha dinç olanlarıyla değiştirebilirsiniz (taze ve kuru meyveler, işlenmemiş, doğal halindeki tohum ve yemişler). 5. AZAR AZAR lakin sıkça alışveriş yapın ve bilhassa meyve-sebzeleri en taze hallerinde tüketmeye itina gösterin. Buzdolabında bekledikçe herbirinin besin değerinin azalacağını unutmayın.    Dr. Muzaffer Kuşhan’la Perhiz Dergisi Kaynak: Kadın Sağlığı